ni over_jack_all
Bagama’t kulang sa tulog ay maaga pa ring bumangon si Salve sa pagkakahiga. Kailangan nilang maghanda ng kaniyang kapatid ng makakain para sa agahan. Ayaw sana niyang patulungin ang kapatid dahil baka mabinat ito at bumalik ang lagnat ngunit nakapagtatakang napakasigla nito ngayong umaga.
Matapos makakain ay mabilis na naghanda ang dalaga papunta sa ilog upang maglaba. Ayaw muna niyang makita ang mga magulang. Hindi niya alam kung paano haharapin ang mga ito.
Mabait ang kaniyang Ama at Ina ngunit nahihiya siya dahil sa mga nasaksihan , idagdag pa na sumuway siya sa bilin ng mga ito.
Nasa kalagitnaan na ng kaniyang labada si Salve ng dumating at tumabi sakaniya ang kababatang si Elvira upang maglaba ding gaya niya.
Tahimik lamang ang mga dalagang wari’y nagpapakiramdaman kung sino ang unang magsasalita.
Matagal na niyang kaibigan si Elvira. Mas matanda lamang ito ng halos isang taon sa kaniya. Maganda ito kahit na hindi gaya niya na makinis at maputi ang balat.
“Nung unang nakarating ako doon nagulat din ako” basag ni Elvira sa katahimikan.
Bahagyang natawa sa isip si Salve dahil hindi talaga sanay na tumahimik si Elvira, madaldal ito at palakwento. Kaya naman nagtataka siya na hindi niya narinig mula dito ang tungkol sa burol.
“Pero sa una lang iyon.” dagdag pa nito.
Patuloy naman sa ginagawa si Salve na hindi man lamang sinulyapan ang kaibigan.
“Sino ang matandang iyon?” walang gatol na tanong ni Salve.
Hindi niya kilala ang matandang lalaki na iyon, nuon lamang niya nakita ito ngunit parang kilala siya at sinusunod ng lahat maging ng kaniyang mga magulang.
“Sinong matanda? Si Apo Malti??” pagkukumpirma ni Elvira bagaman alam niyang iyon nga ang tinutukoy ng kaibigan.
“Malalaman mo din ang lahat at makikilala mo siya kapag naialay mo na ang puso at katawan mo sakanya Salve. Hindi mo pagsisisihan ang ligayang mabibigay niya sa bawat sandali na mag-alay ka sakanya.”
Bahagyang tumaas ang kilay ni Salve sa tinuran ni kaniyang kababata. Wari mo’y kinikiliti ito habang binabanggit ang mga salitang iyon.
Hindi niya alam kung ano ang nangyayari sa kaniyang mga kabaryo at magulang. Natatakot siya sa maaring mangyari.
Nang makauwi si Salve sa kanilang tahanan ay naratnan niya si Lola Trining kausap ang kaniyang mga magulang. Nakatingin sakaniya ang mga ito at halatang siya ang pinaguusapan.
Maya-maya lamang ay tinawag siya ng mga ito sa sala.
“Salve, maghanda ka ng ilang mga damit at pansamantala’y doon ka muna kayla Lola Trining tutuloy.” Turan ng kaniyang Ama.
“Ba…bakit naman po Itay?” takang tanong niya dito.
“Kailangan kang maihanda anak para sa nalalapit mong pagaalay.” Sagot ng kaniyang Ina.
“Anong pag-aalay?? At bakit kailangan kong mag-alay sa Apo Malti na iyon??” sunod-sunod niyang tanong.
“Kung ganoon ay kilala mo na si Apo Malti.” Sabat ng matandang si Lola Trining.
Si Lola Trining ang pinakamatandang babae sa kanilang lugar. Wala itong kamag-anak sakanilang baryo ngunit maraming kasamang babae sa kaniyang bahay malapit sa paanan ng burol.
“Jiha, masasagot ang lahat ng katanungan mo kapag nakapag-alay ka na sa mahal na Apo Malti. Sa ngayon, kinakailangan kang maingatang lubos dahil ang pagaalay mo ang pinakamahalaga sa lahat. Kailangan kang mailayo sa lahat ng kalalakihan kahit sa Itay mo.” Mahabang paliwanag ng matanda.
Hindi na nakapaghayag ng pagtutol ang dalaga ng muling magsalita ang kaniyang ama at utusan siya nitong gumayak na.
Hindi niya maintindihan kung ano ang dahilan at bakit kailangan niyang doon tumuloy sa bahay ni Lola Trining gayong hindi naman ito malayo sa kanilang bahay.
Pumasok na siya sa silid nila ng kapatid na si Selene at nag-ayos ng mga damit na dadalhin. Nasa ganoong ayos siya ng maratnan siya ng kapatid na nag-eempake.
“Ate ano ginagawa mo? Saan ka pupunta?” tanong nito.
“Doon muna daw ako kela Lola Trining tutuloy Nene. Himala at andito ka na sa kwarto? Maaga pa ah.” Balik tanong niya dito.
“Dito daw muna ako at wag lalabas hangga’t hindi ako tinatawag ni Inay” walang gatol na sagot nito.
Bagama’t nagtataka siya ay hindi na lamang siya nagsalita. Hindi nila ugaling sumuway sa kanilang mga magulang. Lahat ng utos ng mga ito ay kanilang sinusunod.
Nagulat si Salve ng maratnang nadagdagan ng bilang ang tao sa kanilang sala buhat ng pumasok siya sa silid.
Naroroon ang tinatawag nilang Apo Malti na nakatingin sa kaniya, nakataas ang laylayan ng mahabang damit nito na na tulad ng sa prayle, at sa likod nito ay may mga babaeng nakasuot ng wari mo’y trahe de boda na gawa sa napakanipis na tela.
Sa harapan ng matanda ay naroroon ang kaniyang Ina, nakaluhod at hinalikan ang ari nito na animo’y binabati at sinasamba. Hindi nagtagal sa ganoong ayos ang kaniyang Inay at tumayo.
Nilapitan siya nito at inalalayan papunta kay Apo Malti.
“Gayahin mo ang ginawa ko bilang tanda ng paggalang sa mahal na Apo Malti” bulong ng kaniyang Inay sakaniya.
Mataman niyang tiningnan ang kaniyang Ina kung serysoso ba ito. Hindi niya maintindihan kung ano ang meron sa matandang ito at bakit ganoon na lamang nila ito igalang at itrato.
Kitang-kita niya sa mata ng Ina ang sinseridad sa utos nito. Tumingin siya sa kaniyang ama upang humingi ng saklolo ngunit gayon din ang ekspresyon nito.
Naluluha na ang dalaga. Bakit sa ari pa nito niya ito kailangang halikan, maari namang sa kamay katulad ng ginagawa niyang pagmano sa mga matatanda.
“Hayaan nyo na siya Sandra, darating din ang oras na kusang loob niyang gagawin ang mga ginagawa ninyo.” Saway ng matandang Apo Malti sa kaniyang Inay habang nakatingin sakaniya.
“Malapit na, at hindi iyon napipigilan” dagdag pa nito na may ngiti sa labi.
Tuluyang napaiyak ang dalaga dahil sa takot.
“Ayaw ko po. Inay! Itay! Ayaw ko po. Pakiusap!” aniya.
Hindi niya maunawaan ang mga nangyayari, naguguluhan siya. Sino ba ang Apo Malti na ito? Bakit kailangan niyang iaalay ang katawan niya dito gaya ng ginagawa ng mga kababaihan sa kanilang baryo?
Nasa ganoong katunangan siya sa kaniyang isip ng unti-unti itong lumapit sa kaniya at haplusin ang kaniyang kaliwang braso.
Marahang naglalakbay ang palad nito paakyat sa kaniyang balikat. Unti-unti siyang nakakaramdam ng init sa kaniyang buong katawan. May kung anong kiliti siyang nararamdaman na nagbabadyang sumabog. Hindi niya maipaliwanag kung ano ang nararamdaman niya dulot ng haplos ng matanda sa kaniyang makinis na mga balat. Ito ba ang ligayang tinutukoy ng kababata niya? Pakiramdam niya’y humihiwalay na siya sa sarili niyang katawan nang ilipat ni Apo Malti ang palad nito sa kaniyang bewang.
Lalong tumindi ang kakaibang pakiramdam na kaniyang nararamdaman ng unti-unting gumapang ang palad nito paakyat mula sa kaniyang bewang. May mumunti ng ungol na namumutawi sa bibig ng dalaga. Parang wala siyang damit na suot dahil sa direktang init na nagmumula sa palad ni Apo Malti.
Nang marating ng matanda ang ilalim ng kanyang suso ay hindi na napigilan ni Salve ang pagsabog ng kiliti at ligayang dulot ng haplos ni Apo Mali.
Tumirik ang kaniyang mga mata at bumigay ang kaniyang tuhod dahilan ng pagbagsak nya sa paharap sa matanda. Agad namang pumaikot ang kanang kamay nito sa kanyang likod upang siya ay alalayan bago nawalan ng malay.